De 9 teamrollen van Belbin
Belbin’s research leidde tot het Teamrol Model. Teamrol Management is een praktisch en constructief model dat inzicht verschaft in hoe teams functioneren en hoe hun effectiviteit kan worden vergroot. Uitgangspunten zijn dat de leden van een team, naast hun professionele en organisatorische rol, ook altijd een karakterrol of ’teamrol’ inbrengen: de kenmerkende manier waarop zij hun persoonlijke eigenschappen inzetten en zich in het team naar de andere teamleden toe profileren.
Belbin identificeerde negen van dergelijke rollen, die elk zijn opgebouwd uit een aantal samenhangende eigenschappen, overtuigingen en probleem-oplosstrategieën. De negen teamrollen versterken elkaar, vullen elkaar aan en zitten elkaar dwars, verstaan en misverstaan elkaar en leiden tot een voortdurend, vruchtbaar en vruchteloos, debat.
Hieronder vind je een beknopt overzicht van de teamrollen. Wellicht herken je jezelf of je collega in één of meerdere rollen. Om te weten welke rollen jij ‘scoort’ en hoe de verdeling in jouw team is, kun je kiezen voor de uitgebreide teamrolanalyse welke wij uiteraard kunnen afnemen 😉
Stuur gerust een mail als je hierover meer informatie wilt.
Bedrijfsman
De Bedrijfsman (BM)
uitvoerder
De Bedrijfsman is praktisch ingesteld, de organisator die ervoor zorgt dat besluiten worden omgezet in concrete werkzaamheden. Hij is nuchter en ordelijk, houdt van hard werken en pakt de zaken op een systematische en consciëntieuze manier aan.
BM is een efficiënte doener met een praktische geest en een vaste wil. Hij is loyaal, saai en vasthoudend. Hij kan zich soms behoudend en weinig flexibel opstellen als het praktisch nut van een nieuw plan niet meteen duidelijk is. Hij heeft behoefte aan ritme en regelmaat, aan vaste afspraken en stevige structuren.
De Bedrijfsman is sterk in het ombouwen van plannen en strategieën tot concrete zaken en bezigheden. Hij ziet wat haalbaar is en wat niet. De BM kan organiseren en implementeren en zorgt ervoor dat de zaken voor elkaar komen – ook als het om vervelende taken gaat. Managementtaken waarin de nadruk ligt op verantwoordelijk en doelmatig beheer, zijn bij de BM in goede handen.
- te weinig flexibel zijn; met name te weinig openstaan voor plotselinge ideeën, kansen en wijzigingen in de plannen;
- afbrekende kritiek uiten; prille ideeën en suggesties van anderen te snel als onpraktisch of nutteloos van de hand wijzen;
- te snel aan de slag willen; beginnen met ordenen en regelen terwijl doelen en uitkomsten nog niet helder zijn.
Brononderzoeker
De Brononderzoeker (BO)
netwerker
De Brononderzoeker is een extraverte en innemende persoon, hartelijk, joviaal en altijd op zoek naar nieuwe informatie en interessante contactpersonen.
Een nieuwsgierige netwerker, die makkelijk contacten legt en over talloze relaties lijkt te beschikken. Door zijn veelzijdige en beweeglijke belangstelling wordt hij vaak als creatief ervaren, hoewel hij eerder een attente samenvoeger is dan een echte verzinner van ideeën. BO ziet overal kansen en mogelijkheden en is vaak als eerste op de hoogte van de nieuwtjes.
De Brononderzoeker is sterk in het verkennen en inbrengen van ideeën en bronnen van buiten de groep. Hij kan verbindingen leggen, gebieden exploreren en onderhandelingen voeren. Door zijn pragmatisme en tegenwoordigheid van geest ontdekt hij waar kansen liggen – en hij weet ze te grijpen.
Drukte en afwisseling zijn voor een BO essentieel. Wordt hij onvoldoende gestimuleerd door zijn omgeving, bijvoorbeeld in een eenmansfunctie, dan raakt hij snel verveeld en ineffectief.
- over-enthousiasme;
- een te grote afleidbaarheid; het telkens opgaan in allerlei verleidelijk-interessante, maar voor het team irrelevante zaken;
- teveel verslappen als de druk op het werk (of de prikkel van het nieuw zijn) afneemt; nonchalance met betrekking tot details of zaken die niet direct zijn hart hebben.
Plant
De Plant (PL)
vernieuwer
De Plant is de verzinner, de creatiever denker, wiens ideeën en alternatieven zich onderscheiden door originaliteit en verbeeldingskracht. Hij zoekt ruimte om te kunnen fantaseren, om strategieën en scenario’s voor de toekomst te ontwerpen, en om telkens weer verrassende, nieuwe oplossingen voor oude problemen te vinden. PL is introvert en eigenzinnig. Hij verkiest zijn eigen oplossingen en werkt het liefst op enige afstand van het team. Hij stopt veel energie in zijn scheppingen en verliest wel eens de realiteit uit het oog, waardoor zijn ideeën als zonderling, radicaal of onpraktisch kunnen overkomen. De PL is zeer gevoelig voor waardering en kritiek.
Een Plant kan een voortdurende bron van inspiratie zijn. Hij genereert ideeën en verzint mogelijke oplossingen voor complexe problemen. Hij brengt visie en dromen. Een PL is vooral van belang in de beginfase van een project of als bedenker van een nieuw product. Maar ook als intern of extern adviseur komt hij goed tot zijn recht.
Meestal is één PL in een team voldoende. Als er meer zijn, bestaat de kans dat alle energie opgaat in het bestrijden van elkaars denkbeelden.
- zijn capaciteiten willen tonen op teveel (of zelfverzonnen) terreinen; de creatieve inspanningen sluiten dan niet meer aan bij de behoeften van het team;
- beledigd in de schulp kruipen als ideeën kritisch bekeken worden;
- zich afgeremd voelen om met ideeën voor de dag te komen, met name in een groep extraverte en dominante karaktertypes.
Monitor
De Monitor (MO)
toetser
De Monitor is de bedachtzame nadenker wiens bijdrage ligt in objectieve, weloverwogen analyses. De MO wil weten waaróm, wil onderzoeken en begrijpen. Hij ziet snel de zwakke plekken in een plan of argumentatie en zoekt naar inzicht en overzicht. Hij houdt ervan om te beschouwen, te bekijken en te verklaren.
Door zijn kritische zin lijkt de MO koel en afstandelijk. De MO laat zich graag alles uitleggen – en hij legt ook zelf graag alles uit. Met als gevolg dat hij er lang over kan doen voor hij een beslissing neemt. Maar, al kan hij soms nauwelijks ophouden met wegen en overwegen, zijn oordeel is zelden onjuist.
Als het aankomt op het analyseren van problemen en het evalueren van ideeën en suggesties, is de MO van grote waarde. Zijn kritische instelling en doordachtzaamheid hebben menig team behoed voor het nemen van onjuiste en al te vlotte beslissingen.
Goed in het aangeven en afwegen van de voors en tegens van een voorstel, kan de MO op belangrijke strategische posten belanden, vooral daar waar men zich voor de kleinste misstap moet behoeden.
- overkritisch zijn; nieuwe, nog onrijpe ideeën bij voorbaat diskwalificeren;
- wedijveren; in intelligent, maar halsstarrig debat treden met andere Monitoren en met Planten;
- de besluitvorming deprimeren; steeds nieuwe problemen aangeven en oplossingen afkeuren.
Vormer
De Vormer (VM)
richtinggever
De Vormer is gedreven en wilskrachtig met een grote dosis nerveuze energie en een sterke drang om te presteren. Hij is vlot, impulsief en ongeduldig. De VM daagt uit en kan genieten van strijd en woordenwisseling, maar moet wel winnen. Als het tegenzit, raakt de VM snel gefrustreerd en geëmotioneerd. Hij is gericht op resultaat en weet anderen in beweging te zetten. Hoewel hij voortdurend wordt geplaagd door twijfels over eigen kunnen – die alleen door resultaten kunnen worden weggenomen – ervaart zijn omgeving hem vaak als dwingend en assertief. Hij is een moedige en vrijmoedige ondernemer, die ervoor zorgt dat dingen in gang worden gezet, en die mensen vooral ziet in relatie tot het te bereiken doel.
De Vormer geeft richting en genereert actie. Omdat spanning en confrontaties hem doen opbloeien, mobiliseert hij de krachten in een team. Met name als het team door politieke en sociale manoeuvres in een impasse is geraakt.
De VM is van groot belang als er wezenlijke veranderingen dienen te komen. Hij is niet bang om impopulaire maatregelen te nemen. Zijn ster rijst in een situatie waar onder grote druk en met veel risico gepresteerd moet worden.
- het platwalsen van andere teamleden, zeker als hij een gezaghebbende positie bekleedt;
- wedijveren over de rol van deskundige, met name met de Plant en de Monitor;
- onverdraagzaamheid, en zelfs arrogantie, ten opzichte van mensen die zich meer op het proces en de procedures richten.
Voorzitter
De Voorzitter (VZ)
coördinator
De Voorzitter zoekt onophoudelijk naar wilsovereenkomst in de groep. Hij is de natuurlijke coördinator, die de procedure aangeeft, de bedoelingen verheldert, de opvattingen inventariseert en tenslotte samenvat wat een ieder wil. Hij probeert elk teamlid aan te moedigen om bij te dragen en heeft een goede neus voor ieders sterke kanten.
De VZ is extravert, positief en ruimdenkend, maar protocol-vast. Hij zoekt consensus, maar hakt zonder aarzelen de knoop door als zich een meerderheid heeft afgetekend of als de tijd begint te dringen.
De Voorzitter komt tot zijn recht op een plaats waar uiteenlopende belangen en kwaliteiten moeten worden samengebundeld en waar doelstellingen moeten worden gecoördineerd. Ferm in de procedure en gericht op besluitvorming is de VZ een natuurlijke en voor iedereen aanvaardbare leider, die het beste uit de groep haalt. Zolang hij maar vrij blijft van een eigen belang of een eigen inhoudelijke stellingname. Dat laatste brengt hem snel in conflict met Vormer en Plant.
- gaan jagen op besluiten; het al te sterk benadrukken van tempo en voortgang in de besluitvorming, kan bepaalde talenten doen wegvallen;
- procedurele starheid; vasthouden aan ‘besluit is besluit’, met name als nieuwe inzichten of vragen naar voren komen;
- vasthouden aan een gegeven rolverdeling, ook als het interne of externe krachtenveld verandert.
Zorgdrager
De Zorgdrager (ZD)
kwaliteitsbewaker
De Zorgdrager is het teamrol-talent wiens aandacht voortdurend uitgaat naar de dingen die mis kunnen gaan. Zijn grote zorg naar mensen en zaken en een sterk zintuig voor gevaar resulteren in een waakzaam oog voor detail en een zekere hang naar perfectie. De ZD toetst voortdurend op zijn gevoel of alles nog klopt en deugt. Hij controleert rusteloos, als het moet tot in de puntjes, of alles is orde is.
De ZD bewaakt de kwaliteit. Hij hanteert straffe normen en is soms weinig toeschietelijk tegenover de ‘Jantjes-van-Leiden’. Hij is niet gauw gerustgesteld en kan moeilijk iets aan anderen overlaten.
De Zorgdrager is van groot belang als het gaat om taken die een hoge concentratie en grote accuratesse vereisen. Achter de schermen zorgt hij dat alles voorbereid is, volgens plan verloopt, en tot in detail wordt uitgewerkt.
De ZD is nauwgezet en voelt aan wat urgent is. Veiligheid en kwaliteit vinden in de ZD een rusteloze kampioen.
- het onnodig benadrukken van details ten koste van het algemeen overzicht of de algemene richting;
- het ontmoedigen van het team door zijn sterke bekommerdheid;
- intolerantie t.o.v. mensen met een oppervlakkige of avontuurlijke houding.
Groepswerker
De Groepswerker (GW)
cement
De Groepswerker is het meest gevoelige en ondersteunende lid van het team. Hij is het cement van het team, vriendelijk van aard, meegaand en sterk gericht op het creëren van sfeer en een gevoel van gezamenlijkheid. Hij kan luisteren en moedigt anderen aan dat ook te doen. De GW zoekt naar verbinding, evenwicht en harmonie en probeert met tact en diplomatie conflicten te voorkomen.
Met behulp van zijn gevoelige sociale antennes en zijn communicatieve souplesse bevordert hij de teamgeest en weet hij mensen bij elkaar te brengen. Hij heeft een hekel aan conflicten en kan in kritieke momenten moeilijk een beslissing nemen.
De Groepswerker vervult een belangrijke integrerende rol. Hij is de specie die het team bijeen houdt. De GW streeft naar eenheid, naar een ‘wij-gevoel’ en wil voorkomen dat er onnodige spanningen en confrontaties ontstaan.
De GW is loyaal naar de groepsdoelen. Hij zorgt ervoor dat iedereen aan het woord komt en borduurt op positieve wijze op ieders ideeën voort. De GW zorgt voor gezelligheid, voor sfeer en een hoog groepsmoreel.
- wegduiken voor confrontaties; temeer daar hij dikwijls, als de spanning oploopt, als geen ander kan aangeven waar het knelpunt zit;
- een sfeer creëren waarin te weinig serieus op zaken wordt ingegaan;
- allianties aangaan; samenspannen met één groepslid (soms de underdog) tegen de ander.
Specialist
De Specialist (SP)
cement
De Specialist is de toegewijde vakman, wiens bijdrage vooral ligt in zijn technische vaardigheid en gespecialiseerde kennis. De SP is een stille en standvastige solist, die zijn prioriteiten legt op het handhaven van professionele normen en het verdedigen van zijn specifieke vakgebied.
De SP waagt zich niet gauw buiten de grenzen van zijn eigen vak, en hij is vaak niet bijster geïnteresseerd in de specialismen van anderen. Hij concentreert zich het liefst op één zaak. Van daaruit gaat hij een relatie met de buitenwereld aan, en ontwikkelt zich zo tot een expert.
De specialist kan in vakinhoudelijke zin een sleutelpositie innemen als het om productontwikkeling gaat, of om het handhaven van professionele kwaliteitsnormen.
Hij vertaalt algemene termen in vaktechnische, en voegt een deskundig gezichtspunt toe. Van zijn bijdrage buiten zijn eigen expertise dient men geen hoge verwachtingen te koesteren.
- defensiviteit; prat gaan op zijn expertrol, waardoor hij de meer creatieve en vormgevende kwaliteiten in een team frustreert;
- `splendid isolation´; zich alleen mengen in het gesprek als zijn deskundigheid aan de orde is, waardoor de betrokkenheid naar het team als geheel verdwijnt.